Ból kręgosłupa lędźwiowego i biodra 

Jakie są możliwe przyczyny bólu kręgosłupa lędźwiowego?

Najczęściej mamy do czynienia z jedną z dwóch przyczyn bólu kręgosłupa lędźwiowego:

Przeciążenia tkanek miękkich (mięśni, więzadeł)

Kręgosłup jest niezwykle złożoną strukturą. Upraszczając, składa się m.in. z 33-34 kręgów połączonych ze sobą układem więzadłowym. Między kręgami znajdują się krążki międzykręgowe (dyski). Dyski to specjalny rodzaj chrząstki. Zadaniem dysków jest amortyzowanie obciążeń, a także zwiększanie ruchomości kręgosłupa. Dyski połączone są stawami międzykręgowymi. Wszystkie struktury kręgosłupa spinają dwa rodzaje mięśni. Mięśnie krótkie łączące po kilka sąsiadujących dysków oraz mięśnie długie. Niektóre z mięśni długich przebiegają przez całą długość kręgosłupa — od samej głowy do kości krzyżowej. Wszystkie te tkanki znajdują się bardzo blisko siebie, co bardzo utrudnia prawidłowe diagnozowanie źródła pochodzenia bólu. Ból kręgosłupa lędźwiowego pojawia się, gdy dochodzi do zaburzenia mechaniki kręgosłupa. Przyczyny mogą być różne.

Ból kręgosłupa lędźwiowego nasila się zwykle wraz z wiekiem.

Ma to związek ze zmniejszeniem ruchomości w starszym wieku. Więzadła i mięśnie pracują w ograniczonym zakresie, przykurczają się, są gorzej odżywione. Wszystko to może być źródłem bólu.

Wiele przeciążeń tkanek miękkich związanych jest z trybem życia. Najczęściej chodzi o długotrwałe utrzymywaniem tych samych, statycznych pozycji przeciążających struktury kręgosłupa (siedzący tryb życia).

Szczególnie często obserwujemy następujący mechanizm. Podczas pracy (np. przy komputerze lub podczas jazdy samochodem) mamy wymuszoną pozycję objawiająca się złą (nieanatomiczną) pozycją głowy w stosunku do kręgosłupa szyjnego. Chodzi tutaj o tzw. pozycję krewetki — głowa wyciągnięta do przodu, szyja pochylona. Wbrew pozorom, nieprawidłowa pozycja głowy i barków mocno przekłada się na nadmierne obciążenie struktur w obrębie odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Pamiętajmy, że głowa około 5 kg. Gdy taki ciężar całymi godzinami „zwisa” wysunięty nieanatomiczne do przodu, to przez cały ten czas mózg musi równoważyć ciało napinając mięśnie w okolicy lędźwiów. Nadmierne i długotrwałe napięcie tych mięśni z czasem generuje coraz dotkliwszy ból kręgosłupa lędźwiowego. Niestety trzeba wiedzieć, że skorygowanie nieprawidłowego ustawienia głowy nie jest łatwe. Wymaga wykonywania regularnych ćwiczeń korekcyjnych przez dłuższy czas, najlepiej pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty.

Inny obszar “zwiększonego ryzyka” to stawy biodrowe. Podczas siedzenia stawy te przykurczają się. Zmniejsza się ich elastyczność w okolicy pachwin. Przekłada się to na nieprawidłowe ustawienie miednicy, która jest naturalną podporą kręgosłupa. Skutkiem jest oczywiście także przeciążenie w kręgosłupie lędźwiowym i ból kręgosłupa lędźwiowego i – często – bioder.

W wyniku długotrwałych przeciążeń pogrubiają się (przerastają) więzadła w kręgosłupie. W ten sposób może dochodzić do ucisku na struktury nerwowe. Może to powodować bardzo poważne dolegliwości.

Rzadziej mamy do czynienia z zaburzoną stabilizacją kręgosłupa na podłożu wiotkości. Za mało siły mięśniowej i za mało pobudzenia napięcia. W tej grupie osób bardzo dobrze sprawdza się odpowiednia rehabilitacja i trening medyczny.

Uszkodzenia struktur (dyski i stawy międzykręgowe)

Uszkodzenia struktur często rozwijane są jako skutek opisanych wyżej zmian przeciążeniowych. Osoba cierpiąca ból, z zaburzoną od wielu lat mechanikę rozwija tak silne przeciążenia, że tkanki fizycznie tego nie wytrzymują. I zaczynają się uszkadzać. Zmiany przyspieszają wraz z wiekiem, szczególnie po 50 roku życia. Dotyczą zmian zwyrodnieniowych dysków lub stawów międzykręgowych.

Zmiany zwyrodnieniowe dysków to schorzenie przebiegające latami. Sytuacja z biegiem czasu cały czas ulega pogorszeniu. W fazie ekstremalnej następuje całkowite uszkodzenie dysku i pęknięcie jego struktury. Możemy wtedy mieć do czynienia z rwą kulszową.

Objawy zmian zwyrodnieniowych stawów międzykręgowych są mniej drastyczne. Często przybierają postać stałego, rozlanego bólu w obrębie lędźwiowy. Chory odczuwa ból kręgosłupa lędźwiowego właściwe na stałe. 

Rodzaje bólu kręgosłupa

1. Ostry ból miejscowy
   Zwykle odczuwany rano, chory ma problem ze staniem i zmianą pozycji. Trudno mu normalnie funkcjonować. Możliwe przyczyny tego rodzaju bólu kręgosłupa lędźwiowego:
   
   
   • Choroba dysku (krążka międzykręgowego), czyli dyskopatia
     
     Dyskopatia rozwija się wieloetapowo. Pod wpływem choroby odporność mechaniczna chrząstki spada i dochodzi do uszkodzenia pierścieni włóknistych. W efekcie następuje podrażnienie struktur nerwowych, pojawia się stan zapalny i ból. Stan zapalny w tym miejscu może sprawić, że dysk się przemieszcza i zaczyna jeszcze mocniej drażnić struktury nerwowe. Efekt — ból kręgosłupa lędźwiowego i wzmożone napięcie mięśni wokoło, które powodują efekt sprzężenia zwrotnego, intensyfikując dodatkowo ból.
     
   • Przeciążenie mechaniczne odcinka lędźwiowego
     
     Może wystąpić pod wpływem obciążającej pracy lub też po zbyt intensywnych ćwiczeniach fizycznych. Mięśnie wtedy nadmiernie się napinają i w wyniku złożonych reakcji neurologicznych nie są w stanie się rozluźnić. Nienaturalne napięcie struktur mięśniowych blokuje ruchomość kręgosłupa. Wszelki ruch wywołuje jeszcze większe podrażnienie. Znowu mamy więc do czynienia z negatywnym sprzężeniem zwrotnym, które potęguje efekt bólowy.
     
2. Chroniczny ból miejscowy, często połączony ze sztywnością odcinka lędźwiowego o zmiennym nasileniu (raz gorzej, raz lepiej, ale z czasem tylko coraz gorzej…)
   
   
   • Często u chorych z chronicznymi schorzeniami.
     Ból towarzyszy im miesiącami lub latami. Najgorzej jest rano, później zwykle następuje względna poprawa. Ból  może być związany z przeciążeniem powierzchni stawowych i dysków, które ulegają kompresji. Rozwijają się zmiany zwyrodnieniowe i z czasem ból kręgosłupa lędźwiowego staje się coraz intensywniejszy.Zaburzenie mechaniki i dysbalans mięśniowy.
     Z reguły problem tkwi w jednej z poniższych przyczyn:
     • zbyt słabe mięśnie brzucha,przeciążenie mięśnie pleców,osłabienie ruchomości bioder,słabe mięśnie pośladkowe.
   Najczęściej u chorego występuje kilka spośród wyżej wymienionych zaburzeń. Zwykle powodują przeciążenie odcinka lędźwiowego w stopniu umiarkowanym. Co ciekawe, poziom nasilenia dolegliwości zależy nie tylko od czynników fizycznych (przeciążenia fizyczne), ale również od poziomu stresu. Bowiem im więcej stresu, tym większe napięcie obronne ciała, co może przekładać się na poziom napięcia i bólu pleców.

1. Ból z promieniowaniem do kończyny dolnej

• Ból zaczyna się od odcinka lędźwiowego i z czasem ból zaczyna przemieszczać się przez pośladek w kierunku stopy.
• Ból pojawiający się nagle. Często po przebudzeniu, rano. 

Najczęściej ten rodzaj bólu kręgosłupa lędźwiowego, a także biodra jest związany z podrażnieniem nerwu kulszowego, czyli rwą kulszową. Nerw kulszowy przechodzi od rdzenia kręgowego i zaopatruje kończynę dolną. Podrażnienie nerwu kulszowego może zachodzić w kilku mechanizmach:

1. Dyskopatia
2. Otwór międzykręgowy
   W otworze międzykręgowym nerw przebiega między dwoma strukturami kostnymi. Zwyrodnienia w tym obszarze powodują, że kości mogą uciskać nerw. Dochodzi wtedy do obrzęku nerwu i nacisk staje się jeszcze większy. 
3. Podrażnienie w obszarze pośladka
   Chodzi o mięsień gruszkowaty wchodzący w skład mięśni pośladka. Mięsień ten może uciskać na nerw i podrażniać go wywołując objawy rwy kulszowej.

Diagnozowanie bólu kręgosłupa lędźwiowego

Pacjent z objawami bólu kręgosłupa lędźwiowego i biodra może udać się do ortopedy, neurochirurga lub fizjoterapeuty. Warto zwracać uwagę  na doświadczenie każdego z tych specjalistów. Mogą bowiem specjalizować się w leczeniu innych schorzeń (neurochirurg – głowa, mózg; ortopeda – np. kolano, biodro; fizjoterapeuta – np. terapia stawów skroniowo – żuchwowych). Ważne też czy dany lekarz prowadząc swoich facjentów współpracyje z fizhoteraeutami.

Odnośnie fizjoterapeuty – może on postawić tzw. diagnozę funkcjonalną.  Fizjoterapeuta będzie mógł pomóc przede wszystkim w przypadkach, w których u pacjenta nie występuje ból promieniujący do kończyny i ból nie jest ostry, lecz bardziej przypomina uczucie sztywności. Niemniej bardzo ważna jest współpraca — tym razem z lekarzem o odpowiedniej specjalizacji.

Podstawą diagnozy stawianej przez fizjoterapeutę są testy wykonywane podczas konsultacji. Testy pozwalają zweryfikować czy chodzi o przeciążenia mięśniowe, deficyt ruchomości, dyskopatię czy może podrażniony jest układ nerwowy. Fizjoterapeuta zożna od razu podjąć próbę leczenia. W bardziej skomplikowanych przypadkach wskazane jest badanie obrazowe typu RTG, rezonans magnetyczny czy tomografia komputerowa. Szczególne użyteczne jest badanie rezonansem magnetycznym. Na badaniu tym bardzo skutecznie można zdiagnozować uszkodzenia struktur miękkich jak więzadła, dyski czy mięśnie. Jeśli lekarz podejrzewa uszkodzenia struktur kostnych, lepszym badaniem będzie tomografia komputerowa. Badanie USG nie będzie miało tutaj zastosowanie w diagnozie.

W nowoczesnym podejściu do leczenia kręgosłupa stosuje się tzw. blokady diagnostyczne. Wykonuje się je z użyciem kontroli USG lub RTG. Dzięki temu można prędzej odkryć dokładne źródło bólu. Blokada to podanie leku przeciwbólowego do precyzyjnie wybranego miejsca. Pozytywna reakcja (czyli uśmierzenie bólu) zaświadcza, że znaleźliśmy źródło bólu. Blokady czasem stosuje się również w celach terapeutycznych. Ich efekt związany z likwidacją bólu pomaga zwiększyć aktywność i rozpocząć celowaną rehabilitację. 

Leczenie bólu kręgosłupa

Droga operacyjna

Pomijając sytuacje nagłe, urazy itp., leczenie operacyjne jest zwykle wynikiem niepowodzenia leczenia nieoperacyjnego. Wskazaniami do operacji jest:

• ból nie do wytrzymania, który nie reaguje na inne metody zachowawcze
• objawy neurologiczne (niedowład lub porażenie mięśni)

Droga nieoperacyjna

1.Rehabilitacja (fizjoterapia)
Możliwe cele leczenie rehabilitacyjnego bólu kręgosłupa lędźwiowego i biodra:

• Odzyskanie zakresu ruchu
• Zmniejszenie napięcia mięśniowego
• Zwiększeni siły mięśni stabilizujących kręgosłup lub mięśnie kończyn
• Nauka ergonomii pracy (siedzenie przy biurku, jazda samochodem, itp.)
  

2.Blokady okołokręgosłupowe

Często mamy do czynienia z sytuacją, gdy pacjent nie kwalifikuje się do leczenia operacyjnego, ale jednocześnie ból jest tak nasilony, że uniemożliwia wykonywania jakichkolwiek ćwiczeń. Ćwiczenia mogą nawet zaogniać i podwyższać dyskomfort. Pacjent ma awersję do ćwiczeń. W takich sytuacjach skutecznym rozwiązaniem są blokady kręgosłupa. Blokady to bardzo precyzyjne narzędzie w rękach doświadczonego lekarza, pod warunkiem że wykonywane pod kontrolą diagnostyki USG lub RTG. Skutkiem blokady jest szybka (30 – 60 min.) poprawa i obniżenie bólu. Dzięki temu chory jest bardziej skory do ćwiczeń, lepiej funkcjonuje na co dzień.

3.Kriolezja

Oddzielną metodą jest metoda kriolezji. Kriolezja jest metodą mało inwazyjną z zakresu tzw. metod sonochirugicznych. Polega na zamrażaniu zakończeń nerwowych nerwów odpowiedzialnych za wytwarzanie bólu. Jest to metoda super precyzyjna, bezpieczna i nowoczesna. Nie powoduje trwałego uszkodzenia nerwu. Co istotne, nie występują praktycznie żadne powikłania związane z tym sposobem leczenie bólu kręgosłupa lędźwiowego i biodra.

Więcej na temat kriolezji można przeczytać tutaj.