Powięź. Co to jest taśma mięśniowo-powięziowa?

Powięź. W ostatnich latach bardzo popularne stało się pojęcie taśm mięśniowo – powięziowych, nazywanych również łańcuchami (ang. Anatomy Trains). Jest doskonale znane zarówno wśród fizjoterapeutów, jak i lekarzy czy sportowców. Czym właściwie są taśmy mięśniowo – powięziowe? I skoro tak dużo się o nich słyszy – czy jest to przełomowe odkrycie ostatnich lat?

Koncepcję łańcuchów mięśniowo – powięziowych opisał w 2001 roku Thomas W. Myers w swojej książce „Anatomy Trains”. To dzięki niemu zyskała ona tak ogromną popularność na całym świecie – co ważne, nie tylko w środowisku medycznym. Warto jednak zaznaczyć, że pierwsze znane nam próby opisania tego zjawiska sięgają XIX wieku (nie wykluczone, że tematem zajęto się jeszcze wcześniej, w starożytności).

Rewolucyjne podejście do anatomii człowieka

Koncepcja taśm mięśniowo – powięziowych powstała dzięki połączeniu wiedzy z zakresu nauczania anatomii różnych grup terapeutów (lekarzy, fizjoterapeutów, osteopatów, położnych, instruktorów jogi i trenerów). Dzięki analizie wspólnych doświadczeń wysunięto bardzo ważny wniosek: człowiek to nie zbiór pojedynczych mięśni, ale cały system mięśniowo – powięziowy. Wniosek ten stanowi filar koncepcji i doskonale obrazuje zjawisko.

Owo nowe podejście do człowieka jako całego systemu mięśniowo – powięziowego  różni się od poprzedniego (zbiór pojedynczych mięśni) tym, że tłumaczy występujące w ciele człowieka wzajemne połączenia. Dzięki temu o wiele łatwiej zrozumieć pewne złożone powiązania. Brzmi skomplikowanie, dlatego postaram się po kolei wytłumaczyć zasadę działania taśm na przykładzie.

Powięź

Wiemy już, że człowiek to system mięśniowo – powięziowy i że każdy ruch niesie za sobą zmiany w całym ciele. Nie trzeba też wyjaśniać czym są mięśnie i do czego są nam potrzebne. Nie wszystkim jednak znane jest pojęcie powięzi, szczególnie w kontekście ludzkiego ciała.

Powięź to nic innego jak łącznotkankowa błona otaczająca poszczególne mięśnie i grupy mięśniowe. Jej zadaniem jest kształtowanie i podtrzymywanie ciała oraz organizacja przestrzenna jego wnętrza. Chroni narządy zarówno przed urazami mechanicznymi, jak i chemicznymi. Dzięki niej możliwy jest wzajemny kontakt komórek ze sobą. Jej bardzo istotnym zadaniem jest rozdzielanie napięcia. Jest to swego rodzaju siatka oplatająca i przeplatająca poszczególne elementy naszego ciała. W czasie ruchu pełni funkcję elastycznego zderzaka a po urazach daje podstawę do procesów regeneracji tkanek.

Zasada działania taśm mięśniowo – powięziowych

Wyobraźmy sobie sytuację, w której nasze kończyny połączone są ze sobą elastycznymi taśmami – prawa stopa z lewą ręką a lewa stopa z prawą ręką. Wykonując dowolną czynność, np. sięganie po książkę na półkę, czujemy opór taśmy. Siła, którą musimy pokonać jest uzależniona od stopnia elastyczności taśmy. Niemniej jednak odczuwamy ją, i to na całej jej długości. Niezależnie od rodzaju wykonywanego ruchu, za każdym razem odczujemy ciągnięcie. Nie można bowiem wyizolować ruchu ręki od stopy podczas sięgania. Nie używając do stabilizacji mięśni tułowia i kończyn dolnych, wysuwając rękę po książkę stracilibyśmy równowagę. W każdej czynności, nawet najprostszej bierze udział całe nasze ciało.

W jaki sposób taśmy mięśniowo – powięziowe wpływają na postawę ciała?

Człowiek to suma różnych doświadczeń. Mam tu na myśli przede wszystkim doświadczenia ruchowe, przebyte urazy, działające siły (np. grawitacji) czy emocje. Można tak długo wymieniać. Najistotniejsze jest to, że jesteśmy nieustannie „kształtowani” (i to dosłownie) przez wiele czynników zewnętrznych i wewnętrznych. Nasza postawa ciała również, przede wszystkim poprzez taśmy mięśniowo – powięziowe.

Powięź nadaje ciału kształt, otacza wszystkie jego elementy oraz odpowiada za jego ustawienie w przestrzeni. Każdy przebyty uraz, każda kontuzja, ingerencja chirurgiczna czy pozornie niegroźne stłuczenie pozostawia w organizmie ślad. Najczęściej w postaci miejscowego zgrubienia i usztywnienia powięzi. Takie lokalne zmiany struktury i właściwości powięzi powodują drobne ograniczenie ruchomości danego fragmentu ciała (podobnie jak blizna ogranicza miejscową elastyczność skóry). Pociąga to za sobą zmiany przesuwalności pozostałych tkanek (to tak, jakbyśmy przyczepili sobie do koszulki spinacz – podnosząc ręce w górę czujemy opór i dodatkowo widzimy, że koszulka się nienaturalnie marszczy).

Na szczęście organizm ludzki posiada ogromne zdolności regeneracji i dość dobrze radzi sobie z przywróceniem pierwotnego stanu zmienionej tkanki. Problem zaczyna się, gdy siły działające na powięź są zbyt duże lub gdy działają przez bardzo długi czas. Tworzą się wówczas miejsca trwale usztywnione, mogące wpływać na ukształtowanie naszego ciała. W takim mechanizmie dochodzi do niekorzystnych zmian postawy ciała.

Czynniki negatywnie wpływające na ludzką powięź, powodujące zmiany jej struktury

• Zabiegi chirurgiczne,

• Urazy, kontuzje,

• Stłuczenia,

• Długie przebywanie w jednej pozycji,

• Sporty jednostronne,

• „Leniwa” postawa ciała (garbienie się, wypychanie brzucha),

• Indywidualne predyspozycje (tendencje do tworzenia tzw. zrostów, czy bliznowców).

Jak zmienia się postawa ciała pod wpływem odkształceń powięzi?

Zmiany postawy ciała pod wpływem miejscowego zgrubienia i usztywnienia powięzi mogą być bardzo różne. Nie ma dwóch takich samych pacjentów. Istnieją co prawda pewne typy budowy ciała, w których dochodzi do charakterystycznych zaburzeń w obrębie określonych taśm mięśniowo – powięziowych, ale jest to tylko wskazówka dla fizjoterapeutów. Dokonując dokładnej analizy budowy ciała pacjenta oraz stosując odpowiednie techniki pracy manualnej, starają się oni zlikwidować określone zaburzenia w strukturze powięzi.

Taśmy mięśniowo – powięziowe a inne dolegliwości ortopedyczne

Zaburzenia w obrębie taśm mięśniowo – powięziowych mogą (ale nie muszą!) predysponować do różnego rodzaju problemów ortopedycznych, kontuzji i dolegliwości. Są to między innymi:

• Bóle pleców,

• Zespół cieśni nadgarstka,

• Bóle w okolicy pośladka,

• „Kolano kinomana”,

• Płaskostopie,

• Paluch koślawy (tzw. halux),

• Skrzywienia kręgosłupa.

Jak uniknąć dolegliwości spowodowanych zaburzeniem w obrębie taśm mięśniowo – powięziowych? – Najważniejsza jest profilaktyka!

Oto działania mające na celu uniknięcie dolegliwości wynikających z zaburzeń powięziowych:

• Unikanie długiego przebywania w jednej pozycji,

• Aktywność fizyczna obustronna (jeśli lubisz tenis, nie zapominaj o grze również drugą ręką),

• Rozciąganie mięśni po każdym treningu,

W przypadku wystąpienia dolegliwości, skonsultuj się z fizjoterapeutą, który pomoże dobrać Ci odpowiednie ćwiczenia a w razie konieczności – przywróci prawidłowy stan napięcia Twojej powięzi.

Autor: Joanna Gawrylczyk